Op zondag 14 september start mijn nieuwe lezingencyclus van het winterseizoen. Door de toenemende belangstelling heb ik besloten de lezingen van mijn praktijkruimte naar het knusse kerkje van de Adventskerkgemeente te verplaatsen. Afgelopen zondagochtend heb ik tijdens de kerkdienst de lezingen ook onder de aandacht van de kerkbezoekers gebracht. Na afloop van deze dienst komt een oudere dame op mij af. Na enkele inleidende vragen stelt ze de vraag die haar bezighoudt. Ze vraagt mij "Hoe kom ik van mijn slechte geweten af?"
"Heeft u iets gedaan waarvan u spijt heeft?", is mijn wedervraag. Ze knikt bevestigend. Ik geef haar de ruimte om daarover iets te vertellen. Dat doet ze niet. Ze reageert door te zeggen "Ja, het speelt voortdurend door mijn hoofd. Ik kom er niet meer vanaf." In een intuïtieve flits voel ik dat dit 'iets' zich lang geleden heeft voorgedaan. Waarschijnlijk in de Tweede Wereldoorlog. Met deze informatie kan en mag ik op dat moment niets.
Bij zingevingstherapie speelt het geweten een belangrijke rol. Het geweten is onze menselijke vaardigheid om in een concrete levenssituatie te kiezen wat het beste voor alle betrokkenen is. Ons geweten hangt dus samen met een keuze die wij maken. Is ons handelen goed of fout? Soms spreekt ons geweten duidelijk tot ons. We weten dan wat onze meest zinvolle, meest liefdevolle beslissing in die situatie zou moeten zijn. Soms hebben we moeite om in de hectiek van alledag 'de stille stem van ons geweten' te horen.
Deze dame had blijkbaar een 'beslissing ondanks haar geweten genomen'. Dan spreekt de zingevingstherapie over 'schuld'. Dat is een beladen begrip. "Er zijn drie manieren om uw schuld weer goed te maken", reageer ik. Ik laat het woord 'schuld' vallen, vertraag en kijk naar het gezicht van de dame. Haar gezicht licht op. Het woord 'schuld' verrast haar niet. "De eerste manier is het goed maken van uw schuld aan diegene die u heeft benadeeld", zeg ik. "Dat gaat niet meer", zegt ze onmiddellijk. Ik ben niet verrast. "De tweede manier is om iets goeds te doen voor iemand in een vergelijkbare situatie". "Ook dat kan niet", zegt de dame.
De energie in het gesprek verandert. Deze dame wil oprecht van haar slechte geweten afkomen, maar er blokkeert iets in haar doordat ze herhaald aangeeft 'dat kan niet'. Ik besluit daarop om de derde manier op een wellicht wat schokkende manier te vertellen. "Kunt u het graf bezoeken van diegene aan wie u schuldig bent geworden?", vraag ik. Zonder op haar reactie te wachten, zeg ik als laatste. "De derde manier is dat u daar een roos neerlegt en daar eerlijk zegt dat u spijt heeft van wat u hebt gedaan." Ik kijk haar aan en zij kijkt mij aan. We voelen allebei dat daar een mogelijkheid ligt. Het is aan deze dame of ze op dit moment de stille stem van haar geweten wil horen.
De lezing 'De stille stem van het geweten' gaat niet over 'een slecht geweten', maar over hoe je je geweten tijdens de drukte van alledag toch kunt horen. Hoe kun je je geweten ten goede gebruiken? Iedereen is welkom op zondag 14 september om 19.00 uur in de Adventskerkgemeente (Julianalaan 3 te Zoetermeer).
Ellen van Son
Zingevingstherapeute
10 september 2014