Tijdens mijn opleiding tot Geestelijk Begeleider maakte ik met het gedachtengoed van Viktor Frankl kennis. Ik werd er diep door geraakt. Zijn ervaringen als kampoverlevende maakte zijn gedachtengoed voor mij geloofwaardig. Na mijn opleiding tot Geestelijk Begeleider specialiseerde ik me in de Logotherapie.

Van oudsher is de Logotherapie een psychotherapeutische gespreksbehandelmethode, die kan worden ingezet om mensen betekenis in hun leven te laten ontdekken. Naast de originele leer van Frankl (genaamd Logotherapie) is deze therapeutische aanpak door twee Duitstalige psychotherapeuten, namelijk Alfried Längle (hij noemde zijn therapie 'Existenzanalyse') en Uwe Böschemeyer (hij noemde zijn methode 'Wertimagination'), verder ontwikkeld. Deze drie verschillende zingevingstherapieën, die allemaal hetzelfde mensbeeld als fundament hebben,  licht ik in drie verschillende categorieën toe (klik op het beeld en dan opent een nieuwe pagina).

Je vindt ook vier categorieën 'Relatie met....'. Betekenis vinden in het leven betekent vaak volmondig 'ja' tegen het leven zeggen. 'Ja' zeggen tegen jezelf (mag je er zijn?), 'ja' zeggen tegen de wereld met alle andere mensen, 'ja' zeggen tegen je eigen waarden en doelen en tenslotte volmondig 'ja' zeggen tegen het ons overstijgende (God, de kosmos of de kringloop van het leven). Deze vier categorieën geven handvatten hoe jij of diegene die je begeleidt een deel van het leven volmondiger kan beamen.

Er blijven nog twee categorieën over. De categorie 'mijn synthese' geeft mijn visie weer hoe je iemand met een existentiële crisis kan begeleiden. 'In de categorie 'gesprekstechnieken' vind je allerlei praktische tips voor het voeren van een gesprek. Hopelijk vind je hier handreikingen waarmee je als geestelijk begeleider, counselor, coach, docent en wellicht als andere professional mensen met zinvragen kunt begeleiden.

3 augustus - er wordt aan dit deel van de website in augustus 2018 gewerkt.

Van oudsher is Logotherapie een vorm van psychotherapie. Psychotherapie is een gespreksbehandelmethode voor mensen met psychische stoornissen en problemen, zoals depressies, angst- en dwangstoornissen. Het doel van psychotherapie is het verminderen en/of beter leren omgaan met de klachten. Alleen BIG-geregistreerde psychologen mogen psychotherapie verrichten. Een psycholoog houdt zich dus bezig met de psyché (denken, voelen en willen) van de mens.

Echter, de Logotherapie heeft ook grote meerwaarde voor geestelijke begeleiding en verzorging (vanaf nu wordt dit aangeduid als geestelijke begeleiding). Viktor Frankl heeft zich de moeite getroost om hoe hij de mens zag te expliciteren. Juist in dit mensbeeld ligt de meerwaarde voor geestelijke begeleiding. Ieder mens heeft een lichaam en een psyché. Deze dimensies zijn onderworpen aan de wetten van de natuur. Ons lichaam verandert telkens en onze psyché kan verward zijn. Naast deze facetten van ons als mens, herkent en erkent Frank dat er in ieder mens een heel stuk is. Dit stuk van ons kan niet ziek worden. Hij noemt dit de geestelijke dimensie. In de Logotherapie wordt juist deze dimensie gebruikt om mensen te begeleiden.

Het domein van geestelijk begeleiding is het bieden van hulp aan mensen die levens- of zinvragen hebben. Het juist kunnen stellen van deze vragen kenmerkt ons als mens en het betekent dus niet dat we ziek zijn. Een geestelijk begeleider onderzoekt samen de cliënt zijn kijk-op-het-leven. Hiertoe wordt dus mens juist vanuit zijn geestelijke dimensie uitgenodigd om naar zijn levensverhaal te kijken. Vanuit het vermogen om zichzelf te overstijgen (ook weer vanuit onze geestelijke dimensie) wordt de mens in de Logotherapie uitgenodigd om een grotere verbondenheid met zichzelf, anderen en de omgeving te ervaren. De Logotherapie biedt praktische interventies, gefundeerd op het mensbeeld, om de cliënt zijn zinbeleving te laten herijken en daardoor krachtiger te leven vanuit zijn of haar bron.

Op deze pagina licht ik Logotherapie vanuit het perspectief van geestelijke begeleiding toe. Het deel van de Logotherapie dat betrekking heeft op het behandelen van depressies, angst- en dwangstoornissen is naar de achtergrond verschoven.

Logotherapie

Onverwachte wendingen in het leven, verdriet maar ook een onbestemd gevoel van niet op je plek zijn kunnen de vraag naar de zin van het alledaagse leven aanwakkeren. Logotherapie is een psychotherapie waarbij het zoeken naar de zin van het menselijk bestaan centraal staat. Deze therapie heeft drie uitgangspunten:

1. Ieder mens heeft de mogelijkheid om autonome beslissingen te nemen.
2. Onze zinervaringen liggen in het van betekenis  zijn voor anderen. Een ander mens, een dier, een idee of een organisatie.
3. Het leven heeft onder alle omstandigheden zin.

Viktor Frankl

De Joodse Viktor Emil Frankl werd in 1905 in Wenen geboren. Hij studeerde geneeskunde aan de universiteit in Wenen. Later werd hij hoogleraar neurologie en psychiatrie en was zowel gepromoveerd in de psychologie als de filosofie. Frankl verbleef van 1942 tot 1945 in vier concentratiekampen waaronder Auschwitz en Dachau. Zijn ervaringen in die periode zijn van beslissend belang geweest voor de theorieën die hij nadien heeft uitgewerkt. Zijn bekendste boek is “Ein Psycholog erlebt das Konzentrationslager” (De zin van het bestaan) en gaat over zijn observaties en ervaringen in de strafkampen. Frankl overleed in 1995.

Logos (deel 1)

Het woord Logotherapie is een samenstelling van de woorden Logos en therapie. Therapie is een gangbaar Nederlands woord en laat zich omschrijven als 'geneeswijze'. Hierbij heeft een therapeut het doel om iets bij diegene, die de therapie ondergaat, te genezen. Er zijn talloze therapieën waaronder psychotherapie, edelsteentherapie of Moermantherapie. Opmerkelijk is dat het voorvoegsel soms verwijst naar wat mag worden geheeld (psyché van de mens), naar het middel dat de therapeut gebruikt (edelsteen) of de bedenker van de therapie (huisarts en duivenmelker Cornelis Moerman). Waar verwijst Logos dan naar? Iets dat genezen mag worden, een middel of een persoon? Het Griekse woord Logos wordt vertaald met 'woord' of 'rede'. Het woord Logos verwijst daarmee naar het woord als middel voor de therapie. Een gesprekstherapie, maar doen wij daarmee de Logotherapie niet te kort?

Logos (deel 2)

Op het internet wordt Logos in combinatie met Logotherapie vaak vertaald met 'zin'. Logotherapie wordt dan een gesprekstherapie met als doel om diegene, die de therapie ondergaat, meer zin of betekenis in het leven te laten ervaren. En hoewel dat onmiskenbaar waar is, gaan we dan voorbij aan geschiedenis en de diepere betekenis van het woord Logos. Het woord Logos heeft zowel in de filosofische als theologische tradities in de loop van de tijd verschillende betekenissen gehad. In de filosofische traditie heeft Logos o.a. de betekenis van allesomvattende zin; in de theologische traditie is Logos ook synoniem voor de wereld scheppende kracht. Mijmerend over deze betekenissen komt als diepere betekenis van Logos het woord 'verbinding' naar boven. De verbinding van ons als mens met zichzelf en met andere levende wezens (mensen, dieren en de aarde). En daar gaat Logotherapie in essentie over. Hoe kan de mens de verbinding met datgene om hem heen ervaren? Hoe ervaart de mens als gevolg daarvan weer of meer zin? Frankl was zo wijs om het begrip Logos niet te definiëren waardoor het begrip zijn diepte kon behouden.

Most at maxim

Viktor Frankl was een bevlogen man. Op latere leeftijd nam hij vlieglessen om zijn hoogtevrees te overwinnen. Zijn vlieginstructeur leerde Frankl ook vliegen met een sterke zijwind ('crabbing'). In een video uit 1972 legt Viktor Frankl het verband uit tussen wat hij van zijn vlieginstructeur leerde en de filosofische woorden van Goethe '“If we take man as he is, we make him worse; if we take man as he should be, we make him capable of becoming what he can be.” Frankl noemde dit 'Most at maxim'. Dit logotherapeutische principe nodigt ons uit om ieder ander mens tegemoet te treden met een open houding, waarin de ander zijn uniekheid en potentie kan tonen aan de wereld.

Lees verder in de blog 'Most at Maxim'.

Wens

Mijn liefste wens
opnieuw geloven in de mens,
niet altijd wijzen op zijn falen
maar duizend malen weer herhalen
dat wij deel zijn van Gods plan,
daar wordt de wereld mooier van.

Toon Hermans

Het beeld van de mens

De in Wenen geboren Viktor Frankl (1905) correspondeerde al tijdens zijn schooltijd met zijn stadsgenoot Sigmund Freud (1856). Als middelbare scholier had Frankl al bewondering voor Freud. Alhoewel het mensbeeld in Logotherapie essentieel verschilt van het beeld dat Freud van de mens had, heeft Frankl zijn vakgenoot altijd op waarde geschat. 'Een dwerg op de schouders van de reus kan verder kijken dan de reus zelf.', zei Frankl later over zijn relatie met Freud. Volgens het Logotherapeutische mensbeeld  heeft de mens naast een lichaam en een psyché ook een geest. Deze geestelijke dimensie kenmerkt ons als mens. De mens heeft enerzijds het vermogen om naar zichzelf te kijken en daarop te reflecteren en anderzijds kan de mens zichzelf ontstijgen en van betekenis voor iets of iemand zijn.

In de blog 'Bezinnen' zijn ganzen een metafoor voor deze geestelijke dimensie van de mens.