De theologie spreekt

xxx

Een overzicht

Moderne religiositeit

De moderne religiositeit

Nederland ontkerkelijkt in een hoog tempo. In 1958 was 24% van de bevolking niet meer aan een kerk verbonden. De prognose is dat in 2020 dit percentage tussen de 73% en 80% is. Sinds steeds meer mensen de kerk hebben verlaten, is er ruimte gekomen voor zingeving die los staat van de kerk. In ruim 60 jaar is de helft van de Nederlandse bevolking gestopt met het bezoeken van een kerk. In onze samenleving zijn veel mensen niet meer gebonden aan een kerk en daarmee aan een herkenbare godsdienst. De veronderstelling dat ongebonden ook niet meer religieus betekende, werd door verschillende studies onderuit gehaald.

In zijn boek ‘Verkenningen en bevindingen over nieuwe religiositeit’ beschrijft
Frans Jespers (theoloog, filosoof en musicus) dat er naast het traditionele kerkbezoek, en daarmee religieus leven, er in Nederland een schakering van moderne spiritualiteit is ontstaan. Een spiritualiteit die los staat van een specifieke godsdienst of kerkgemeenschap.

Veel onderzoekers hebben afgelopen jaren in Nederland het fenomeen van ‘moderne spiritualiteit’ onderzocht. Jespers geeft hiervan een overzicht in zijn boek en daartoe zal ik me hier beperken. Naar schatting behoren nu 26% van de Nederlanders tot de groep moderne spirituelen. Hierin zijn oververtegenwoordigd: de leeftijdsgroep van 35 tot 49, vrouwen, hoger opgeleiden en stadsbewoners. Deze spirituelen bezoeken geen kerken, maar zijn losjes georganiseerd in cursussen, lezen van tijdschriften, beurzen, volgen van Tv-programma’s (denk aan Derek Ogilvie) en wellness-activiteiten. Het tijdschrift Happinez heeft bijvoorbeeld een oplage van 230.000 exemplaren. Naast de wekelijkse lezingen over spiritueel getinte onderwerpen, die vrijwel in iedere stad te vinden zijn, zijn er jaarlijks grote spirituele beurzen als Onkruid en Happinez.

Een zoektocht op het internet levert een groot scala aan uiterlijke verschijningsvormen van moderne spiritualiteit op. Bij de traditionele godsdiensten was juist deze uiterlijke vorm vrij consistent en ook voor niet-gelovigen herkenbaar: een kerk, diensten op zondag en een voorganger die door de week de gelovigen ondersteunt. Wat is dan de grote gemene deler in de groep moderne spirituelen? Deze grote gemene deler is te vinden in de gedeelde beelden van de kosmos en de mens. Laten we eerst naar het beeld van de kosmos kijken.

Het gemeenschappelijke beeld wordt vaak holistisch genoemd, omdat er een universele kracht of geestelijke energie wordt verondersteld, die alles en iedereen doortrekt en verbindt. Alles hangt met alles samen. Achter alle gebeurtenissen zit een bedoeling, als onderdeel van de evolutie van de kosmos. Dit holistische beeld van de kosmos en onze wereld is in romanvorm treffend beschreven in het boek ‘De Celestijnse Belofte’ van auteur James Redfield, dat in 1993 verscheen. Tussen 1993 en 1995 stond het in Nederland in de top tien van meest verkochte boeken. Wie heeft het niet gelezen?

Het mensbeeld is ook holistisch, waarbij de mens bestaat uit een lichaam en een onsterfelijke geest. Deze onsterfelijke geest wordt vaak gedacht meerdere malen op aarde te komen, waarbij onze unieke geest zich telkens aan een ander lichaam bindt (reïncarnatie). In de geest van iedere persoon ligt een vonk van de boven genoemde hogere macht. Iedereen kan hiermee contact leggen door middel van inkeer in zichzelf. Ons lichaam en ervaring bieden toegang tot deze verborgen krachten in diepere bewustzijnslagen. ‘Vroeger dacht ik dat ik atheïst was – zo gaat het grapje – nu blijkt het dat ik God ben’.